نگاهی جامع و کامل به اختلالات رفتاری کودکان و بزرگسالان

اختلالات رفتاری به عنوان الگویی از رفتارهایی طبقه‌بندی می‌شوند که به شما و اطرافیان شما ضرر می رسانند. این اختلالات معمولا در دوران کودکی تشخیص داده و درمان می‌شوند اما اگر درمان نشود می‌توانند روی زندگی شخص در دوران بزرگسالی تاثیر بگذارند. بنابراین تشخیص به موقع آنها بسیار واجب و ضروری است.

آشنایی با اختلالات رفتاری

جمله‌ی معروفی وجود دارد که اغلب مردم آن را شنیده اند: «جامعه سالم از افراد سالم ساخته می‌شود.» آشنایی با اختلالات رفتاری به ما کمک می کند برای کودکان و نوجوانان در سن کم بستری جهت بهبود یا دست کم کنترل پذیرتر کردن شرایط فراهم آوریم و بزرگسالانی که با این اختلال ها رشد کرده اند را با آموزش ها و مراقبت های ویژه به ثبات نسبی برسانیم.

هر كودك خردسالی هرازگاهی ممکن است شیطنت کند، حرف گوش نکند و یا کارهای عجیب و غریبی انجام دهد كه این كاملاً طبیعی است. با این حال، برخی از کودکان رفتارهای بسیار سخت و چالش برانگیزی  دارند که خارج از هنجارهای سنشان است. در صورتی که اختلالات رفتاری کودکان درمان نشود ممکن است در بزرگسالی به افرادی ناسازگار تبدیل شوند. معمولاً هرچه مداخلات درمانی زودتر انجام شود، نتیجه به مراتب بهتر خواهد بود. درمان این مشکلات معمولاً چند وجهی است و به نوع خاص اختلال و عوامل تاثیرگذار بر آن بستگی دارد. منبع

اختلالات رفتاری چیست و انواع آن ؟

اختلالات رفتاری رایج ترین دلیلی هستند که معضلات بین کودکان یا نوجوانان و بزرگسالان را ایجاد می کنند و برعکس، بزرگسالانی که دارای اختلالات رفتاری هستند و مشکلاتی را برای خود و دیگران به وجود می آورند. بنابراین وجود اختلالات رفتاری هم در بین بزرگسالان و هم در بین کودکان و نوجوانان رایج است و در یک کلام، سن و سال ندارد و نمی توان آن را به گروه خاصی نسبت داد. این اختلالات می توانند به طور منفی روی سلامت روابط بین انسان ها، انجام امور کاری، داشتن یک زندگی عادی و نرمال و به طور کلی «کلیه‌ی جنبه های زندگی فرد» تاثیر بگذارد.
اختلالات رفتاری به عنوان الگویی از رفتارهایی طبقه‌بندی می‌شوند که به شما و اطرافیان شما ضرر می رسانند. این اختلالات معمولا در دوران کودکی تشخیص داده و درمان می‌شوند اما اگر درمان نشود می‌توانند روی زندگی شخص در دوران بزرگسالی تاثیر بگذارند. برخی از عوامل مرتبط با اختلالات رفتاری عبارتند از: (البته محدود به موارد زیر نیستند):
⦁ استفاده از مواد مخدر
⦁ عزت‌نفس پایین
⦁ عدم نظارت والدین روی شخص در دوران کودکی یا سنین کم
⦁ رویداد های آسیب‌رسان به سلامت روان
⦁ قرار گرفتن در معرض مواد سمی به عنوان یک کودک
⦁ عدم وابستگی عاطفی به والدین
⦁ پیوند با همسالان یا افرادی که رفتار های انحرافی دارند.
بنابراین انواع مختلفی از اختلالات رفتاری وجود دارد.
عوارض اختلالات رفتاری و رایج ترین اختلال رفتاری بزرگسالان
اختلالات رفتاری زمانی رخ می‌دهد که شما رفتار اجتماعی، پیروی از قوانین و نشان دادن همدلی نسبت به اطرافیان خود را کنار می گذارید. کسانی که با این نوع اختلال دست و پنجه نرم می کنند معمولا ۱۶ سال سن دارند و رفتار هایی مانند موارد زیر را انجام می دهند:
⦁ انجام مجادله های فیزیکی
⦁ دخیل شدن در قلدری و یا تهدید دیگران (معمولان هم سن و سالان خود)
⦁ سرقت
⦁ از بین بردن یا شکستن اموال خصوصی
⦁ اختلال نافرمانی مقابله ای
کودکان به طور طبیعی یا نافرمانی و یا کج‌خلقی می‌کنند. وقتی این رفتار در سنین بزرگسالی نیز انجام می‌شود، تغییر دادن یا کنترل آن بسیار مشکل خواهد شد. اما غیر قابل درمان نیست! این اختلالات رفتاری در کودکی با رفتارهایی همچون پرسشگری مکرر، بحث بیش از حد، امتناع از انطباق، و درگیر شدن عمدی در بحث و جدل هایی که دیگران را آشفته می‌کنند، آغاز می‌شود.
اگر وجود اختلالات رفتاری در سنین کودکی و نوجوانی تشخیص داده نشود و تحت درمان قرار نگیرد، می تواند به سادگی به سنین بالاتر منتقل شود و احساس نارضایتی شدید، تنفر از دیگران (به خصوص در محیط کار) ایجاد شود و شخص حالت تدافعی به خود بگیرد و دیگران را آزار دهد.

اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی (ADHD)

اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی یکی از شایع‌ترین مشکلات رفتاری برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان است. علایم و نشانه‌های آن عبارتند از:

⦁ تکانشگری
⦁ عدم توانایی برای توجه کردن
⦁ فقدان مهارت‌های مدیریت زمان
⦁ نوسانات روحی
⦁ آستانه تحمل پایین و دشواری مقابله با استرس
این نشانه‌ها می‌توانند منجر به مشکلاتی نظیر بی‌ثباتی و عدم کنترل روی زندگی شخصی، بیکاری، ایجاد مشکلات متعدد در جامعه، مصرف مواد و روابط ناپایدار شوند.
اختلال وسواسی جبری (OCD)
اگر مبتلا به OCD باشید، همیشه احساس اضطراب و نگرانی مکرر خواهید داشت. OCD با افکار، اعمال و انگیزه‌ هایی خود را نشان می دهد که مزمن، غیر قابل ‌کنترل و مزاحم هستند. یک فرد مبتلا به اختلالات رفتاری وسواس جبری کارهایی مانند شستن و تمیز کردن مداوم، تکرار عبارات یا حرفها، انجام کارها به سخت ترین شیوه های ممکن، یا شمردن و چک کردن مکرر را ممکن است به طور روزمره انجام دهد.
برای مثال، این فرد یک ترس عجیب و غریب یا نگرانی از بابت وجود میکروب‌ ها در اطراف خود دارد. چنین شرایطی باعث می شود که او ناخودآگاه به خود امر کند که دائما دست هایش را بشوید تا از شر هرگونه میکروب احتمالی خلاص شود. حتی اگر بابت انجام این کار بیمار شده باشد و سلامتیش به خطر افتاده باشد (مثلا پوست دست هایش زخم شده باشد).
نشانه های دیگر این اختلال می تواند شامل موارد زیر باشد:
⦁ شک و تردید زیاد
⦁ نیاز به داشتن نظم یا متقارن چیدن اشیاء
⦁ آسیب زدن به خود یا دیگران
⦁ افکار خصمانه و یا جنسی ناخواسته
OCD یک وضعیت طاقت فرسا است که به زندگی شخص حمله ور شده و باعث ایجاد اختلال در عملکرد طبیعی زندگی فرد می شود. OCD می تواند منجر به عوارض دیگری مانند اختلال دوقطبی، افسردگی و اضطراب شود.

رایج ترین اختلال رفتاری کودکان

متخصصان روانشناسی کودکان از دانشگاه آکسفورد و دانشگاه پیتسبورگ می‌گویند که واژه‌ی ” اختلالات رفتاری” باید با احتیاط بسیار زیاد در مورد کودکان تا سن ۵ سالگی استفاده شود. پروفسور فرانسیس گاردنر و دانیل اس شاو می گویند که شواهد کمی وجود دارد که نشان دهد مشکلات کودکان در دوره پیش دبستانی نشان دهنده اختلالات رفتاری ِآنها است، یا اینکه مسائل مربوط به اختلال رفتاری ِآنها شواهدی از یک اختلال حقیقی را نشان دهد. آنها اذعان می کنند که: “احتمالات بسیاری در مورد تشخیص رفتار عادی از رفتار غیر طبیعی کودک در این دوره‌ی سنی وجود دارد و نباید آنها را به عنوان اختلال در نظر گرفت.”
بنابراین کودکی که زیر ۵ سال دارد، نمی تواند یک اختلال رفتاری جدی را از خود نشان دهد. یا اینکه نمی توان به سادگی اذعان کرد که او دارای یک اختلال است. با این حال، ممکن است آن‌ها علائمی از اختلالات رفتاری (که بعدا در سنین بالاتر تشخیص داده می‌شود) را در همین سنین کم نشان دهند. این موارد می توانند شامل موارد زیر باشند:
⦁ اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی (ADHD)
⦁ اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD)
⦁ اختلال طیفی اوتیسم (ASD)
⦁ اختلال اضطراب
⦁ افسردگی
⦁ اختلال دوقطبی
⦁ اختلالات یادگیری
⦁ اختلالات رفتاری
بسیاری از موارد ذکر شده در بالا را احتمالا شنیده اید. برخی دیگر بسیار نادر هستند و اغلب خارج از بحث‌های روانشناسی دوران کودکی استفاده نمی‌شوند. به عنوان مثال، ODD شامل طغیان‌های خشم در فرد است. اما تشخیص آن در کودکان به بررسیِ رفتارهای کودک (بیش از شش ماه) و تشخیص اختلال عملکرد او بستگی دارد.
بنابراین تشخیص اختلالات رفتاری بسیار جدی‌ است و شامل رفتارهایی است که می‌توان آنها را ظالمانه هم نسبت به افراد دیگر و هم نسبت به خود فرد تلقی کرد. این رفتار ها می توانند شامل خشونت فیزیکی و حتی فعالیت های مجرمانه باشند – یعنی رفتارهایی که در کودکان پیش دبستانی بسیار غیر معمول هستند.
لازم به ذکر است که اوتیسم در واقع طیف وسیعی از اختلالات است که می‌تواند روی کودکان به شکل های مختلفی از جمله اختلالات رفتاری، اجتماعی و شناختی تاثیر بگذارد. این نوع اختلال به عنوان یک اختلال عصبی در نظر گرفته می‌شود و برخلاف دیگر اختلالات رفتاری، علائم ِ آن ممکن است از اوایل دوران نوزادی شروع شود.

اختلالات عاطفی رفتاری

اختلالات رفتاری عاطفی یا عاطفی رفتاری به طور کلی جزء پیش بینی های زود هنگام از وضعیت سلامت افراد تلقی می شوند، اغلب به این دلیل که در واکنش به برخی استرس های غیر معمول در زندگی ایجاد می‌شوند. در نتیجه، اختلال عاطفی رفتاری که در دوران نوجوانی وجود دارد به معنای اختلالی جدی است که در دوران کودکی به آن دقت و توجه نشده است.
سندروم امتناع از مدرسه رفتن، بهترین نمونه برای نشان دادن چنین اختلالی است. این اختلال ممکن است در انتقال نوجوان از دبستان به دبیرستان، یا در طول تحصیلات متوسطه، دوباره ظاهر شود. این مشکل به طور خاص وقتی ظاهر می شود که کودک مجبور است از والدین خود جدا شود و وارد محیطی ناشناخته (مانند مدرسه) شود. این وضعیت درست زمانی بحرانی می شود که نوجوان ملزم است تا در دوران دبیرستان استقلالی نسبی به دست آورد.
البته در کل، هیچ دلیل واحدی برای شکل گیری اختلالات رفتاری عاطفی وجود ندارد. تعدادی از عوامل می‌توانند منجر به ایجاد یا تشدید این گروه از اختلالات شوند که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
⦁ ژن‌ها و اختلالات عاطفی در خانواده‌
⦁ تجربیات زندگی، مانند استرس و یا سابقه آزار و اذیت شدن توسط فرد (یا افراد) دیگر، به خصوص اگر در دوران کودکی اتفاق بیفتد.
⦁ عوامل زیستی مانند عدم تعادل شیمیایی در مغز
⦁ آسیب مغزی ناشی از ضربه
⦁ آسیب وارد شدن به بدن در زمان جنینی
⦁ استفاده از الکل یا مواد روان گردان
⦁ داشتن یک وضعیت حاد جدی مثل سرطان
⦁ داشتن تعداد دوستان کم یا احساس انزوای شدید

اختلالات رفتاری هیجانی

مانند سایر اختلالات رفتاری نامبرده تا به اینجای مطلب، بروز اختلالات رفتاری هیجانی نیز در ابتدا در دوره کودکی ظهور و بروز پیدا می کند و در صورتی که درمان موثری برای آن انتخاب نشود، تا بزرگسالی همراه شخص باقی می ماند و باعث می شود تا فرد در سنین بزرگسالی و بعد از بلوغ دچار اختلالات روانی شود و این مشکلات روانی در او باقی بماند.
اختلال رفتاری هیجانی، اصطلاحی است که در آن چندین اختلال متمایز (مانند اختلال اضطراب، اختلال شیدایی- افسردگی، اختلال مخالفت-نافرمانی و غیره) در یک گروه جای می گیرند. این گروه از اختلال ها به عنوان اختلال عاطفی نیز شناخته می شوند و به لحاظ عاطفی، فرد را دچار مشکل می کنند. بنا به گفته‌ی افرادی که با این اختلالات رفتاری دست و پنجه نرم میکنند، کسانی که چنین چالشی را در زندگی همراهمی می کنند پنج ویژگی بارز دارند:
⦁ ناتوانی در یادگیری: که از نظر منطقی چرایی ِاین ناتوانی قابل توضیح نیست.
⦁ ناتوانی در ایجاد یا حفظ روابط بین فردی رضایت بخش با هم سن و سالان و دیگر افراد
⦁ رفتار نامناسب حتی در شرایط عادی یا احساسات کنترل ناپذیر
⦁ حالاتی مشابه افسردگی
⦁ تمایل به ایجاد مشکلات فیزیکی یا ترس های مرتبط با مشکلات شخصی یا مدرسه.
برای کنترل و درمان این مشکلات باید آموزش ها و تشخیص های لازم در سنین پایین و وقتی کودک به مدرسه میرود انجام شود، به همین دلیل انتخاب افراد یا گروه هایی متخصص جهت اعزام به مدارس و مراکز آموزشی برای یافتن این گروه از کودکان و ارائه مطالب آموزشی به والدین یا شخصا به خود کودکان، باعث تشخیص به موقع این نوع از اختلالات رفتاری می شود و این اختلال کودک را تا سنین بلوغ و سپس بزرگسالی همراهی نخواهد کرد.

مشکلات رفتاری اختلال یادگیری

ناتوانی یادگیری یا اختلال یادگیری در گروه اختلالات رفتاری، یک اختلال نورولوژیکی و عصبی است. به عبارت ساده‌تر، ناتوانی در یادگیری، از تفاوت در شکل و نحوه‌ی برنامه‌ریزی مغز یک فرد ناشی می‌شود و کودکان مبتلا به ناتوانی‌های یادگیری همانند همسالان خود باهوش هستند، اما در خواندن، نوشتن، هجی کردن، استدلال، به یاد آوردن و یا سازماندهی اطلاعات برای درک موضوعات و مطالب به تنهایی و یا به واسطه‌ی روش‌های مرسوم آموزشی، دچار مشکل می باشند.
ناتوانی یادگیری را نمی توان درمان یا رفع کرد؛ این یک مساله مادام العمر است. با این حال، با حمایت و مداخله مناسب، کودکان مبتلا به ناتوانی‌های یادگیری می‌توانند در مدرسه موفق شوند و مطالب را بیاموزند. والدین می‌توانند به کودکان مبتلا به ناتوانی‌ یا اختلال یادگیری، با تشویق نقاط قوت، شناخت نقاط ضعف، درک سیستم آموزشی، کار با افراد حرفه‌ای و یادگیری استراتژی‌های مختلف برای مقابله با مشکلات خاص، کمک کنند.

استرس و مشکلات رفتاری

استرس مهمترین عاملی است که می تواند روی رفتار و روحیات شما اثر منفی بگذارد و این موضوع بر کسی پوشیده نیست. اگر جستجوی کوتاهی در اینترنت داشته باشید متوجه خواهید شد که استرس عامل ناراحتی های جسمی و روحی فراوانی است که می توانند در طول یک روز تا چند ماه شما را درگیر خود کنند.
استرس همچنین در طول دوره های زمانی می تواند بر روی اختلالات رفتاری افراد اثر گذار باشد و آنها را تشدید کند. البته به تنهایی نمی تواند عامل ایجاد یک اختلال در یک فرد باشد و با وجود مجموعه عوامل دیگری که به بروز این اختلالات دامن می زنند همراه خواهد شد. بنابراین استرس تنها یکی از عوامل ناراحتی های روحی و رفتاری است.
استرس به طور گسترده ای می تواند موجب شکل گیری اختلالات اضطرابی باشد که ناشی از یک دوره زمانی طولانی مدت تحمل استرس بدون تلاش برای درمان یا کاهش آن می باشد. این اختلال موجب می شود که افراد امکان انجام کارهای روزمره را نداشته باشند. این اختلال همچنین می تواند پس از یک دوره تحمل بیماری شدید نیز به وجود آید.

منابع

سوالات متداول

اختلالات رفتاری چیست ؟

اختلالات رفتاری رایج ترین دلیلی هستند که معضلات بین کودکان یا نوجوانان و بزرگسالان را ایجاد می کنند و برعکس، بزرگسالانی که دارای اختلالات رفتاری هستند و مشکلاتی را برای خود و دیگران به وجود می آورند.

اختلالات رفتاری محدوده سنی دارد ؟

وجود اختلالات رفتاری هم در بین بزرگسالان و هم در بین کودکان و نوجوانان رایج است و در یک کلام، سن و سال ندارد و نمی توان آن را به گروه خاصی نسبت داد.

علائم اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی (ADHD) چیست ؟

تکانشگری – عدم توانایی برای توجه کردن – فقدان مهارت‌های مدیریت زمان – نوسانات روحی – آستانه تحمل پایین و دشواری مقابله با استرس