وحی چیست؟ | تفاوت وحی و الهام چیست؟ + انواع وحی

همه ما انسان‌ها تا حدودی می‌دانیم وحی چیست و با مفهوم آن آشنا هستیم. معنای لغوی وحی شامل اشاره، آواز، رویا، الهام، وسوسه و… می‌شود‌. همچنین در برخی کتاب‌ها نیز به معنای خفاء و پنهانی، سرعت و تندی می‌باشد. پس می‌توان گفت که معنای لغوی وحی، آموزش و القاء معنوی به دیگری به صورت سریع و مخفی می‌باشد.

در رابطه با معنای اصطلاحی وحی، می‌توان اینگونه بیان نمود که به ارتباطی معنوی که برای پیامبران و فرستادگان خدا از طریق اتصال با عالم غیب برقرار می‌شود و از این روش، پیام‌های الهی را دریافت می‌کنند، وحی گفته می‌شود.

درباره تعریف و تفاوت وحی و الهام نظرات متعدد و مختلفی وجود دارد ابتدا باید یادآور شد: هر یک از واژه‌های وحی و الهام، در معانی مختلفی به کار می‌روند؛ مثلاً وحی در معنای عام کلمه برای همه‌ی موجودات، حتی غیر انسان نیز به کار می‌رود؛ در حالی که الهام را فقط مورد انسان به کار می‌برند؛ لذا در این معنا، وحی اعم از الهام می‌باشد. منبع

همچنین تنها پیامبر شایستگی دریافت پیام به صورت مستقیم از طرف خداوند را دارد و جز او، هیچ کس توان دریافت آن را ندارد.

خداونددر ادوار گوناگون به فرستادگان و پیامبران خویش وحی می‌فرستاد. این وحی می‌توانست بدون واسطه باشد یا از طریق فرشتگان صورت پذیرد. در این مقاله قصد داریم به موضوع وحی چیست، بپردازیم. همچنین مطالبی در زمینه انواع وحی و موضوعات مربوط به آن، در اختیار شما همراهان قرار دهیم. پس تا پایان مقاله همراه ما باشید.

واژه وحی در قرآن

در تعریف و مفهوم وحی چیست، می‌توان از این عبارات نیز استفاده نمود. وحی در قرآن کریم به معنا‌های زیر آمده است:

• در معنای الهام فطری به انسان مانند الهامی که به مادر حضرت موسی شده بود که فرزندش را به رود نیل بیندازد.
• به معنای الهام غریزی به حیوانات مانند الهام به زنبور عسل
• وحی به معنای فرمان به جمادات نیز می‌باشد. مانند فرمانی که در روز قیامت به زمین داده خواهد شد.
• وسوسه شیطانی
• وحی به معنای رویا نیز می‌باشد. مانند رویای حضرت ابراهیم در مورد ذبح حضرت اسماعیل
• در مفهوم خبر دادن و آگاه کردن نیز می‌باشد.
• به اشاره سریع نیز گفته می‌شود.

تفاوت وحی و الهام چیست؟

مواردی سبب تمایز وحی و الهام با یکدیگر می‌شوند‌. بنابراین با وجود شباهت‌هایی که بین این دو وجود دارد، بهتر است در پاسخ به مفهوم وحی چیست، از واژه الهام استفاده نشود.

• وحی عام‌تر از الهام می‌باشد. وحی هم از طریق فرشته صورت می‌گیرد و هم بدون واسطه ولی الهام تنها از جانب خداوند و به صورت مستقیم می‌باشد.
• ویژگی‌های ولایت شامل الهام می‌شود. در حالی که وحی از ویژگی‌های نبوت است.
• معنا و مفهوم وحی، رساندن است ولی الهام به این مفهوم نمی‌باشد.
• در الهام انسان قادر به تشخیص منشأ و منبع آن نیست ولی در وحی، منشأ و صاحب آن کاملاً مشخص است.

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که الهام شامل احساسات درونی است که برخی مواقع به انسان دست می‌دهد ولی وحی شامل سخن گفتن فرشته با پیامبر است‌. از منابع صدور احکام و قوانین جدید برای انسان‌ها، وحی می‌باشد ولی الهام تنها در کشف قوانین دنیا خلاصه می‌شود‌.

مراد و مقصود از وحی

در وحی، معانی به قلب پیامبر القاء می‌شد. پس وحی از سوی خدا و برای سخن گفتن با خدا معنا می‌شود. بشر به هدایت الهی نیاز دارد تا به سمت خداوند هدایت شود. همچنین از یک قانون الهی در زندگی اجتماعی خود، پیروی کند. بنابراین مراد از وحی، رسیدن به این اهداف و پیاده‌سازی آن‌ها می‌باشد.

انواع وحی

در این بخش، قصد داریم به انواع وحی بپردازیم. انواع وحی در قرآن کریم به چهار دسته کلی تقسیم می‌شود:

• در نوع اول، شامل اشاره پنهانی و پوشیده است. در آیه‌ای از سوره مریم نیز مصداقی از اشاره پنهانی و پوشیده آمده است که می‌فرماید: از محراب به سوی قومش شتافت و به اشاره به آنان القاء کرد که صبح و شام خدا را تسبیح کنند.
• نوع دوم وحی، امر غریزی و تکوینی می‌باشد. مصداق این نوع از وحی نیز در آیه ۶۸ سوره نحل آمده است. خداوند در این آیه می‌فرماید: پروردگار به تو زنبور عسل وحی کرد که خانه‌های خود را در میان کوه‌ها و درختان بلند بنا کند.
• الهام نفسانی به افراد عادی: این نوع الهام شامل خاطره ذهنی یا القاء روحی و روانی از عالم بالا است. آیه ۷ سوره قصص، اشاره به نمونه این نوع الهام دارد. به مادر موسی وحی کردیم که طفل خود را شیر بده و اگر ترسیدی که فرعون گزندی به او رساند، او را در نیل ر‌ها کن.
• الهام غیبی به پیامبران، نوع دیگری از وحی می‌باشد که بیش از هفتاد بار در قرآن کریم به این نوع وحی، اشاره شده است. نمونه این وحی، آیه ۳ سوره یوسف می‌باشد. ما به وسیله وحی این قرآن، به تو بهترین داستان‌ها را بیان می‌کنیم.

تا این بخش از مقاله با مفهوم وحی چیست و انواع آن، آشنا شدید. در ادامه نیز همراه ما بوده و اطلاعات کاملتری در این زمینه دریافت نمایید. بنابراین وحی تنها مختص به پیامبران نمی‌باشد بلکه خداوند به غیر پیامبران نیز وحی می‌فرستد.

انواع وحی بر پیامبران

به وحی بر پیامبران، وحی رسالی گفته می‌شود‌. انواع وحی بر پیامبران، به سه دسته کلی تقسیم‌بندی می‌شود:

• تکلم مستقیم و بدون واسطه، یکی از انواع وحی بر پیامبران است. در این نوع وحی، پیامبر به طور مستقیم وحی را از خداوند متعال دریافت می‌کند. اصحاب پیامبر نیز با توجه به حالاتی که از پیامبر اکرم در زمان دریافت وحی می‌دیدند، می‌توان گفت که اغلب وحی‌های دریافتی پیامبر از نوع مستقیم و بدون واسطه بوده است.
• تکلم خداوند از وراء حجاب، در قرآن کریم به این نوع وحی، وراء حجاب گفته شده است‌. زیرا پیامبر تنها قادر به شنیدن صدای وحی بوده و چیزی نمی‌بیند.
• دریافت وحی از طریق فرشته الهی: در این نوع وحی، پیام خداوند از طریق حضرت جبرئیل بر قلب پیامبر فرود می‌آمد.

بنابراین، در بین انواع وحی بر پیامبران؛ در دو نوع اخیر وحی با واسطه و غیر مستقیم به پیامبر القاء می‌شد.

حالات پیامبر اکرم (ص) در زمان دریافت وحی

برخی از افراد در پاسخ به اینکه وحی چیست، آن را الهامات مستقیم و غیر مستقیم بر پیامبر تعریف می‌کنند. ولی باید گفت که حالات پیامبر اکرم پس از دریافت این الهامات، دگرگون می‌شد. هنگامی که وحی به طور مستقیم نازل می‌شود، پیامبر احساس سنگینی نموده و عرق از پیشانی مبارکشان سرازیر می‌شد. اگر هنگام نزول وحی بر روی چهارپایی سوار بودند، کمر حیوان تا زمین خم می‌شد.

البته لازم به ذکر است، پیامبر در زمان دریافت وحی به صورت مستقیم و بی‌واسطه این حالات را دریافت می‌کردند‌. همچنین تنها حالات ظاهری پیامبر تحت تأثیر وحی مستقیم قرار می‌گرفت و پس از رفع آن، همه آنچه را که در وحی آمده بود بدون هیچ گونه کاستی به مردم بیان می‌کرد. دلیل حالات دگرگونی و سنگینی در پیامبر، تأثیرات مستقیم کلام خداوند در وحی مستقیم است.

علت دگرگونی حالات پیامبر در زمان دریافت وحی مستقیم چه بود؟

• از دلایل دگرگونی حالت پیامبر اکرم (ص) می‌توان به ارتباط انسان مادی با برترین موجود مجرد، اشاره نمود. با این که پیامبر خود انسان کاملی هستند ولی به طور کلی انسان بوده و در جهان مادی زندگی می‌کنند. ارتباط گرفتن با موجود که از ماده مجرد است، کاری بسیار پیچیده می‌باشد. علی الخصوص زمانی که بدون واسطه و به طور مستقیم باشد. به همین دلیل حالات غیر عادی پیامبر در زمان وحی مستقیم، امری طبیعی می‌باشد.
• خداوند در آیه‌ای از قرآن کریم می‌فرمایند: اگر ما قرآن را بر روی کوه نازل می‌کردیم، کوه از ترس خدا متلاشی می‌شد. بنابراین یکی از دلایل سنگینی و دگرگونی حالات پیامبر، سنگینی معارف اعتقادی و توحید است.
• سختی و دشواری اجرای دستورات خداوند در جامعه: پیامبر سختی‌های بسیاری را برای اجرای توحید در طول مدت رسالت خود، متحمل شدند.

وحی نبوی چیست؟

در تعریف وحی چیست، گفتیم که وحی القاء و رساندن پیام‌های الهی به فرستادگان و پیامبران خدا می‌باشد. منظور از وحی نبوی نیز وحی به پیامبران است. شناخت حقیقت وحی تنها برای پیامبران، میسر می‌باشد و عقل بشر، توانایی و گنجایش آن را ندارد. تنها پیامبران از طریق ارتباط شهودی با عالم غیب، معرفت به وحی داشته و مردم را از آثار و علائم آگاه می‌کنند.

همین پدیده، سبب جداسازی صف پیامبران از گروه مردم عادی شده است. خداوند در قرآن فرموده‌اند که پیامبران نیز مانند سایر انسان‌ها، از لحاظ جسمی تفاوتی ندارند و خصوصیتی که سبب متمایز شدن ایشان از مردم عادی می‌شود، ویژگی وحی‌پذیری است.

ویژگی‌های وحی نبوت چیست؟

وحی نبوت دارای چند ویژگی اصلی است.

• آموزش از خداوند: در وحی نبوت به طور مستقیم یا غیر مستقیم، پیامبر از خداوند می‌آموزد. در واقع، پیامبر متعلم است. تفاوت نبوغ و وحی نیز در همین امر است.
• آگاهی و توجه: گیرنده وحی که پیامبر است، می‌داند آن چه دریافت می‌کند از بیرون به او می‌رسد. خداوند در قرآن کریم هم می‌فرماید که پیامبر در زمان دریافت وحی برای اینکه آن را فراموش نکند، جملات را به صورت مکرر تکرار می‌کرد.
• محتوای وحی نبوت، شامل شریعت می‌شود. زمانی که محتوای وحی دربردارنده شریعت نباشد، نمی‌توان به آن وحی نبوت اطلاق نمود.

درجات وحی به انبیاء

همانطور که می‌دانید، انبیاء نسبت به یکدیگر دارای درجات و مراتب متفاوتی هستند. وحی آن‌ها نیز بستگی به مقام و درجه آن‌ها دارد.

• وحی مستقیم، عالی‌ترین درجه وحی می‌باشد. در این وحی، پیام الهی به قلب پیامبر تجلی می‌شده است. این نوع وحی، مختص پیامبر اکرم بود.
• درجه پایین‌تر از وحی مستقیم، وحی در بیداری و از وراء حجاب و واسطه بود. مثال بارز این نوع وحی، سخن گفتن خدا با حضرت موسی بود که از طریق درخت این وحی انجام می‌شد.
• درجه پایین‌تر وحی، شامل وحی در بیداری از طریق ملک وحی، شنیدن صدا، دیدن او به صورت واقعی یا به شکل انسان است.
• پایین‌ترین مرتبه وحی انبیاء شامل وحی در خواب به واسطه ملک وحی می‌شود.

وحی دارای چه کاربرد علمی است:

از طریق وحی، می‌توان به مسائل زیادی پی برد.

• مبنای بحث سلمان رشدی در کتاب آیات شیطانی نفی می‌شود. زیرا امکان اشتباه پیامبر وجود ندارد. پس با شناخت حقیقت وحی، می‌توان این مسأله را ثابت کرد.
• شکل و درجه وحی با یکدیگر دارای تفاوت است. بنابراین همه با وحی در ارتباط هستند.
• قلب انسان مانند آینه‌ای است که حقایق عالم به واسطه شفافیت قلب در آن آشکار می‌شود. پس با به دست آوردن تقوا و تزکیه، به درک از وحی تشریعی می‌توان رسید.
• هنگامی که تقوی و تزکیه به دست آمد، با ملائک ارتباط برقرار می‌شود. سپس می‌توان از الهامات ایشان استفاده کرد و در درجه بالاتر، امکان سخن گفتن با آن‌ها امکان‌پذیر می‌شود. پس الهامات، کرامات، اشرافات انبیاء را می‌توان بر این اساس پذیرفت.

تفاوت وحی با وسوسه شیطانی در چیست؟

وسوسه‌های شیطانی مرموز و پنهانی است ولی در زمان دریافت آن به فرد حالت گرفتگی و ناراحتی دست می‌دهد. زیرا با فطرت اولیه انسان، ناهماهنگ است. ولی در زمان دریافت وحی، انسان دچار نشاط روحی و روانی می‌شود.

معیار تشخیص وحی

چیزی که انبیاء بیان می‌کنند، وحی است نه وسوسه شیطانی. ولی چگونه می‌توان وحی و وسوسه شیطانی را از هم تشخیص داد؟ با تشخیص این دو از هم، می‌توان از فریب شیاطین در امان ماند. نحوه درک این امر برای معصومین و انبیاء، بسیار آسان است ولی برای انسان‌های عادی دشواری‌های بسیاری دارد.

در جواب این پرسش، می‌توان اینطور گفت که وحی و نبوت، دارای خصوصیاتی می‌باشند که وسوسه‌های شیطان و مدعیان نبوت از آن به دور هستند. بر اساس این ویژگی‌ها، افراد به راحتی می‌توانند انبیاء و مدعیان دروغین را از یکدیگر تفکیک دهند‌.

هر یک از انبیاء، گوهر عقلیه و نفسیه هستند. ایشان مانند فرشته‌ای هستند که از طریق روح و عقل خویش، از دسترس شیاطین محفوظ می‌باشند. کسی که به این درجه از کمال می‌رسد، رسول و مبعوث از جانب خدا بوده و می‌تواند وحی دریافت کند. خداوند ویژگی‌های انبیاء و پیامبران را این گونه بیان می‌نماید که ایشان جزء انسان‌های پاک، زاهد، قانع، صبور و شاکر می‌باشند. علامه طباطبائی در اشاره به این موضوع می‌فرماید که پیامبر اکرم در اخلاق و فضایل انسانی بی‌نظیر بودند و مانندی در حسن معاشرت، فروتنی، بردباری و متانت نداشتند. ایشان با اخلاقی نیکو و برهانی رسا، مردم را به توحید دعوت می‌کردند.

پس مردم انبیاء الهی را از طریق این اوصاف، درک می‌کنند و ایشان را از طریق کمالات نفسانی می‌شناسند. زیرا پیامبران و انبیاء، در باطن خود به کمالات انسانی دست یافته‌اند و این کمالات، در ظاهرشان نیز تجلی یافته است. مخالفت مردم در زمان حیات انبیاء و پیامبران نیز از روی دشمنی و کینه بود. وگرنه تمامی آن‌ها شناخت و آشنایی کافی با ایشان داشتند.

بنابراین با اوصاف مذکور، می‌توان تفاوت بین وحی و وسوسه شیطانی را تشخیص داده و این دو را از یکدیگر تفکیک داد.

نتیجه‌گیری

بر اساس مطالب مذکور دریافتیم که مفهوم وحی چیست. در واقع وحی شامل کلام و فرمانی است که از سوی خداوند با واسطه یا بی‌واسطه به انسان می‌رسد. خداوند متعال از طریق وحی، پیام و کلام‌های خود را بر دل پیامبران می‌افکند یا به گوش ایشان می‌رساند. بنابراین تفاوت پیامبران با انسان‌های معمولی، در ویژگی وحی‌پذیری آن‌ها می‌باشد.

در این مقاله سعی نمودیم به موضوع وحی چیست و انواع آن پرداخته و اطلاعات جامع و کاملی در این زمینه به شما همراهان عزیز ارائه دهیم‌. امیدواریم که آگاهی‌های لازم را کسب کرده باشید و زمان پرسش وحی چیست، بتوانید به معنای دقیق آن اشاره کنید.

سوالات متداول

مقصود از وحی چیست ؟

بشر به هدایت الهی نیاز دارد تا به سمت خداوند هدایت شود. همچنین از یک قانون الهی در زندگی اجتماعی خود، پیروی کند. بنابراین مراد از وحی، رسیدن به این اهداف و پیاده‌سازی آن‌ها می‌باشد.

وحی نبوی چیست؟

منظور از وحی نبوی، وحی به پیامبران است. شناخت حقیقت وحی تنها برای پیامبران، میسر می‌باشد و عقل بشر، توانایی و گنجایش آن را ندارد.

وحی با وسوسه شیطانی چه تفاوتی دارد؟

وسوسه‌های شیطانی مرموز و پنهانی است ولی در زمان دریافت آن به فرد حالت گرفتگی و ناراحتی دست می‌دهد.  ولی در زمان دریافت وحی، انسان دچار نشاط روحی و روانی می‌شود.