ناخودآگاه

ناخودآگاه چیست؟ شاید در مورد ضمیر پنهان ذهن انسان تا به حال نتوانسته باشید یک تعریف مشخص که بیانگر تمامی جنبه های این ضمیر باشد را پیدا کنید. تعریفی جامع و کامل که بتواند در عین سادگی تمامی جنبه های لایه های پنهانی ذهن ما را در بر بگیرید و برای ما روشن نماید. به همین دلیل ما قصد داریم در این مطلب تعریفی را به شما ارائه دهیم که به خوبی بیانگر ضمیر پنهان انسان ها باشد. طبق نظریه ای که فروید در مورد این ضمیر پنهان به ما ارائه داده است ناخودآگاه یک صندوقچه لباب از احساسات، خاطرت، افکار و اضطرار هایی است که خارج از ضمیر خودآگاه ما قرار دارد. متاسفانه باید بگوییم بیشتر محتویاتی که در این صندوقچه وجود دارد برای ما ناخوشایند و غیر قابل قبول است. ناخودآگاه ما به صورت دائمی و مستمر بر روی تمامی رفتارها و تجربیات ما بدون اطلاع ما موثر است.

زیر سطح هوشیاری

ناخودآگاه

برای این که بتوانیم به خوبی تشخیص دهیم که ناخودآگاه چیست باید از مثال هایی در این باره استفاده کنیم که درک آن برای تمامی افرادی که مطلب را مطالعه می کنند ملموس تر و ممکن تر باشد. بهترین مثال قابل درک در مورد این ضمیر پنهان را فروید مطرح کرده است. او ذهن انسان را به دریایی تشبیه کرده است که در آن کوه یخی وجود دارد. بخشی از کوه یخی از دل آب سر برآورده و آشکار و نمایان است. خودآگاه ما دقیقا همین بخش از ذهن ما می باشد. اما بخش دیگری از کوه یخی وجود دارد که در زیر آب پنهان است و بدون کاوش در آن بخش ها امکان دسترسی به آن برای ما وجود نخواهد داشت. ضمیر ناخودآگاه ما هم دقیقا مصداق آن بخش پنهان از کوه یخی عظیم می باشد. نکته ای که باید بدانید این است که بیش از نود درصد این کوه یخی در آب پنهان است.

برای دسترسی به بخش ناخودآگاه باید این را بدانید که معمولا به طور هوشیارانه نمی توان این کار را انجام داد، اما با این وجود میتوان شاهد تاثیراتی که بر روی بخش خودآگاه ما می گذارد باشیم. از نظر فروید بیشتر باورهای ما، احساساتی که داریم و افکاری که داریم در جایی خارج از ضمیر خودآگاه ما قرار گرفته است که گاهی از طریق رویاهای ما خود را به ما نشان می دهد. از نظر فروید تمامی غرایز و تمامی اضراب های ما درست در همین منطقه پنهان شده است.

اگر می خواهید غریزه های مربوط به بخش های عمیق مرگ و زندگی را در انسان جستجو کنید باید به سراغ ناخودآگاه انسان بروید چرا که این غرایز در همان صندوقچه پنهان قرار گرفته اند. غرایز زندگی انسان ها شامل تمایلات و نیازهای جنسی انسان ها می باشد که برای زنده ماندن و بقای انسان می کوشد و غرایز مربوط به حوزه مرگ هم شامل تمامی خطرات و تهدیدها و آسیب هایی است که می تواند زندگی ما را با خطر مواجه کند و به کام بزرگ ترین ترس درونی انسان ها، یعنی به سوی مرگ بکشاند. این ترس ها و اضطرارها به این دلیل از خودآگاه ما خارج هستند که این بخش از ذهن آنها را قبول نمی کند و غیر قابل باور می داند.

برای اینکه این موارد به حوزه هوشیاری ما وارد نشوند و ما را مورد آسیب های مختلفی قرار ندهند مکانیسم های دفاعی مختلفی توسط ناخودآگاه ما صورت می گیرد که می تواند بسیار موثر باشد. تا جایی که معمولا اگر خود افراد برای دستیابی به این بخش از ذهن خود کاوشی انجام ندهند این بخش همیشه در زیر سطح آب باقی می ماند و به صورت کاملا خاموش بر روی رفتار ما تاثیر می گذارد.

راهیابی اطلاعات ناخودآگاه به سطح خودآگاه

روش هایی وجود دارد که می توانیم با استفاده از آنها اطلاعاتی را که در بخش پنهان ما و در زیر سطح هوشیاری قرار گرفته اند را به سطح هوشیاری خود بیاوریم. این تکنیک هایی که در این بخش به شما معرفی می کنیم آموزه هایی هستند که فروید به آنها بسیار تکیه می کرد و این تکنیک ها را باور داشت. مهمترین روش های انجام این کار را در ادامه به شما معرفی خواهیم کرد.

تفسیر رویاها

یکی از مهمترین باورهای فروید برای برقراری ارتباط با خودآگاه و ناخودآگاه رویاها هستند. از نظر فروید رویاها محلی هستند که عموما ضمیر پنهان ما سعی می کند از طریق آنها مفاهیمی را به خودآگاه ما منتقل کند. اما این کار را به وضوح هر چه تمام تر انجام نمی دهد. بلکه آنها را در هاله ای پنهان می کند که دستیابی به آنها نیاز به تفسیر دارد. از نظر فروید رویاها شکلی از دستیابی انسان ها به آرزوها هستند و از آنجایی که برخی از آنها را نمی شود در بیداری به خودآگاه رساند، ضمیر پنهان ما از خواب هایی که می بینیم و از طریق رویاهای ما آنها را به سطح هوشیاری ما منتقل می کند.

ارتباط آزاد

یکی دیگر از تکنیک هایی که فروید در تعریف خودآگاه و ناخودآگاه با آن مواجه شد و متوجه شد که می شود از طریق آن اطلاعات پنهان درون ضمیر پنهان را به سطح هوشیاری منتقل کرد ارتباط آزاد است. این ارتباط به این شکل بود که فروید از بیماران خود می خواست به صورت آزادانه در جایی قرار بگیرند و تمامی آنچه که به ذهنشان می آید را بدون اینکه به مرتبط بودن یا نبودن آنها توجه کنند، به صورت آزادانه بیان کنند. با بررسی جنبه های مختلف این موارد فروید به اطلاعات ضمیر پنهان دست پیدا می کرد.

نکته: برخی از دانشمندان هستند که نظریه های فروید را در مورد ضمیر ناخودآگاه رد می کنند. اگرچه تمامی این افراد به این باور رسیده اند که بخشی از رفتارهای انسان ها در جایی خارج از ضمیر خودآگاه آنها انجام می شود اما بیشتر بر روی اعمال خودکار تمرکز می کنند و سعی می کنند به صورت های مختلفی در برابر نظریه ضمیر پنهان فروید مقابله کنند. البته با توجه به میزان بسیار زیاد رفتارهای غیر ارادی که در انسان ها قرار دارد رد کردن مسئله ضمیر پنهان چندان کار ساده و در دسترسی نمی تواند باشد.

تعریف خودآگاه و ناخودآگاه

در این بخش از مقاله قصد داریم دو بخش اصلی ذهن انسان را که جنبه های پنهان و آشکار ذهن انسان هستند را از نظر فروید مورد بررسی قرار دهیم تا تعریف خودآگاه و ناخودآگاه را به صورت دقیق از نظر بزرگترین بنیانگذار این رشته مورد بررسی قرار دهیم.

ضمیر خودآگاه در نظریه فروید چیست؟

تعریف هوشیار بودن در واقع وجود آگاهی از چیزی است از همین رو تمامی فراخوانی های اینچنینی را می توان از دسته فعالیت های ذهنی تشخیص داد. این دیدگاه برای ما دو چالش بسیار مهم ایجاد می کند، چالش اول این است که طبق نظریه های موجود انسان تنها از ده درصد از توانایی های ذهنی خود استفاده می کند و چالش دوم وجود افکار تصادفی است که در ذهن انسان ایجاد می شود. ضمیر خودآگاه ما دو دسته از توانایی ها را می تواند مورد هدف قرار دهد که این موارد عبارت اند از:

•     توانایی خودآگاه برای تصور کردن موارد کاملا غیر واقعی
•     توانایی خودآگاه برای جهت بخشیدن به تمرکز ها

به طور کلی خودآگاه یا همان ضمیر آشکار و در دسترس ما به عنوان یک اسکنر برای انسان ها عمل می کند. این بخش از وجود یکی از مهمترین و اصلی ترین اجزای تشکیل دهنده نظریه فروید محسوب می شود. رویدادی که رخ می دهد و درک می شود توسط ضمیر خودآگاه ما درک می شود و برای ما قابل تعریف می شود. این بخش نیاز به واکنش را در انسان تحریک می کند و بسته به اهمیتی که رویداد رخ داده دارد آن را در ضمیر ناخودآگاه انسان ذخیره می کند. البته در برخی از مواقع هم ضمیر خودآگاه این موارد را به بخش دیگری به نام ضمیر نیمه آگاه می فرستد که محلی برای ذخیره سازی خاطرات اخیر است که نیاز به فراخوانی سریعتری به نسبت سایر خاطرات دارند.

در نظریه فروید ناخودآگاه چیست؟

ناخودآگاه جایی است که تمامی خاطرات و تجربیات گذشته در آن قرار دارد. معمولا این خاطرات دردناک هستند و از طریق تروما ایجاد شده اند به همین دلیل هم خودآگاه ما به صورت هوشیارانه آنها را به دست فراموشی سپرده است تا یادآوری و تکرار نشوند. تمامی رفتارها، عقاید و باورها ما معمولا از طریق این خاطرات است که شکل می گیرد. همانطور که در مثال کوه یخ متوجه شدید بخش پنهان شده خاطرات ما در ضمیر ناخودآگاه ما می باشد که از روی نوک قله سر می خورد و به اعماق دریا و در انتهای کوه یخی می رود.

سخن پایانی

با وجود اینکه هنوز در تمامی دنیا محققان زیادی هستند که در حال تحقیق بر روی ناخودآگاه هستند و هنوز به طور واضح برای ما مشخص نشده است که ناخودآگاه چیست، اما تعاریفی که از فروید برای ما باقی مانده اند تا کنون بهترین و کامل ترین تعاریفی هستند که ما می توانیم در مورد تعریف خودآگاه و ناخودآگاه ارائه دهیم. نکته ای که باید بدانیم این است که این بخش در ذهن ما وجود دارد و دارای قدرت بسیار بالایی می باشد که بر روی تمامی جنبه های رفتاری ما و باورهای ما تاثیر دارد و باید برای تسلط بر روی آن از تکنیک های تسلط بر ناخودآگاه استفاده کنیم.