ضمیر ناخودآگاه فردی چیست و‌چگونه کار می‌کند؟

مطابق با نظریه روانکاوی فروید، ذهن ناخودآگاه فردی مخزنی برای احساسات، افکار، اسرار و اطلاعاتی است که خارج از اطلاعات آگاهانه ما قرار دارد. بسیاری از اطلاعات ناخودآگاه فردی، غیر قابل قبول و ناخوشایند هستند که احساس درد، اضطراب و درد از جمله این موارد است. علاوه بر این، ذهن ناخودآگاه فردی بر روی رفتار و تجربه ما نیز اثر می‌گذارد ولی در بسیاری از موارد، از این تأثیرات مطلع نمی‌شویم. هر چیزی که در این ضمیر وجود دارد، با استفاده از قانون جذب به صورت ارتعاش به جهان هستی ساطع می‌گردد. در این مقاله قصد داریم تا به طور مفید، اطلاعاتی در زمینه رفتار ناخودآگاه فردی ارائه دهیم.

ضمیر ناخودآگاه یا ناآگاه، دربرگیرنده پدیده‌های روانی و فرایندهای زندگی واستخراج اطلاعات یاافکار به‌صورت غیرارادی (اراده از پیش تعیین شده‌است) ویا بر اثر عوامل خارجی، که به وسیله شناسایی، ادراک نشده و فاقد کیفیت آگاهی‌اند. (ناخودآگاه به نوعی دارای شخصیت مستقل ازشرایط حاکم بر جهان وجسم می‌باشد و سعی درکنترل شخصیتها رامینماید) ناخودآگاه، انباری است پر از تمایل‌ها، آرزوها و خاطرات خارج از دسترس که بر اندیشه‌ها و اعمال تأثیر دارند. منبع

ناخودآگاه فردی چیست؟

فروید بر این باور بود که ذهن ناخودآگاه فردی بر روی رفتار افراد تأثیر می‌گذارد، اگرچه وی از این تأثیرات آگاه نباشد. برای تفهیم بیشتر ضمیر ناخودآگاه، یک کوه یخ را در نظر بگیرید. آنچه که در بالای آب قرار دارد، بیانگر ذهن آگاه بوده و هر آنچه که در زیر آب بوده، بیانگر ضمیر ناخودآگاه است.

بنابراین فقط بخش کوچکی از کوه یخ که در بالای آب قرار دارد را می‌توانید مشاهده کنید. ولی بخش بزرگی از کوه یخ در زیر آب قرار گرفته که نمی‌توانید آن را ببینید. پس ذهن آگاه ما تنها توانایی نشان دادن نوک کوه یخ را دارد و بقیه اطلاعات مربوط به ضمیر ناخودآگاه، در زیر سطح آب قرار دارد.

انواع ضمیر ناخودآگاه

ضمیر ناخودآگاه ما به دو دسته ذهن ناخودآگاه فردی و ذهن ناخودآگاه جمعی، تقسیم‌بندی می‌شود. در ذیل به توضیح و بیان ویژگی‌ها و خصوصیات هر یک از ان‌ها می‌پردازیم.

• ناخودآگاه شخصی: ناخوداگاه شخصی شامل مواردی می‌شود که مورد سرکوب آگاهی فرد، قرار گرفته است. این موارد می‌تواند شامل احساسات و خاطراتی باشد که فرد ان‌ها را مورد سرکوب قرار داده است‌. خاطرات تلخ، نفرت، شکست، درد، فشار‌های ممنوع و… همگی در این گروه قرار دارند. مطابق با نظریه ناخودآگاه فردی یونگ نیز تمامی این موضوعات، می‌توانند تأثیر زیادی بر روی فرد داشته باشند.

برای مثال، شخصی را در نظر بگیرید که در کودکی خود، تجربیات آسیب زایی را گذرانده است. بعد از گذشت سالیان متمادی، امکان دارد که این فرد بهبود یابد و عذاب عاطفی ناشی از تجربه و خاطرات ناخوشایندش، سایه بخورد. زیرا فرد این احساسات را سرکوب کرده است. ولی این سرکوب بیانگر از بین رفتن یا کمرنگ شدن آن‌ها نبوده و در ضمیر ناخودآگاه شخصی باقی می‌مانند.

• ناخودآگاه جمعی: این ناخوداگاه با ذهن ناخوداگاه فردی، تفاوت‌های بسیاری دارد. زیرا تنها جنبه فردی را شامل نشده و دربرگیرنده موجودیت گونه‌های انسان است. ناخوداگاه جمعی بسیار فراتر از موانع فرهنگی انسان‌ها بوده و نشانگر مشترکاتی برای تمامی افراد است. این اشتراکات از طریق وراثت، انتقال یافته و مواردی مانند عشق، نفرت، ترس، خطر، درد و… را شامل می‌شود.

تفاوت بین ناخودآگاه فردی و جمعی

همانطور که بیان کردیم، ناخودآگاه فردی و جمعی از یکدیگر متفاوت هستند. در ذیل به بیان تفاوت‌های این دو می‌پردازیم.

• تعاریف: ضمیر ناخودآگاه شخصی شامل مواردی از خاطرات و احساساتی است که توسط فرد، سرکوب شده ولی ناخودآگاه جمعی، شامل کل میراث معنوی تکامل بشری است.
• طبیعت: ذهن ناخودآگاه فردی برای هر شخصی، منحصر بفرد بوده و محصول تجربیات زندگی وی است. ولی ناخوداثاه جمعی فراتر از تجربیات زندگی فرد می‌باشد و دربردارنده موجودیت بشر است.
• عمق: ناخودآگاه جمعی یک لایه عمیق‌تر از ناخودآگاه شخصی است که می‌توان با استفاده از تکنینک‌های مختلف روانشناختی به آن، دسترسی یافت.
• روش دستیابی: ناخودآگاه جمعی به ارث می‌رسد ولی ناخودآگاه شخصی، توسط خود فرد به وجود می‌آید.

ضمیر ناخودآگاه فردی چگونه کار می‌کند؟

در حقیقت، ذهن ناخودآگاه فردی مانند یک مخزن فعال است که شامل تمامی احساسات، تجربیات و آسیب‌هایی می‌شود که برای ما گره ساخته‌اند. ناخوداگاه مأمن خاطراتی با بار هیجانی بوده و زمانبند نیست. همچنین ضمیر ناخوداگاه به مکانیزم‌های دفاعی وابسته است. این مکانیزم‌ها وسیله‌ای برای مدیریت وضعیت‌های بحرانی محسوب می‌شوند که در موقعیت پرتنش کار کرده و از روان ما محافظت می‌کنند. به طور مثال، وقتی به فردی خبر مرگ عزیزی را می‌دهند، وی بیهوش شده یا با شخصی که خبر را به او داده است، درگیر می‌شود. در این حالت، با فعال شدن مکانیزم دفاعی انکار، فرد را برای درک موقعیت آماده می‌کند.

قوانین ضمیر ناخودآگاه

• ساده لوح بودن و نداشتن توانایی تشخیص: بدین معنا که مانند یک کودک، هر چه را که به او گفته شود، پذیرفته و مطابق آن عمل می‌کند.
• قدرت غیر قابل تصور در هر ثانیه: ضمیر ناخودآگاه قابلیت به اسکن تمامی اطلاعات وارد شده به ذهن را دارد.
• دریافت اطلاعات از حواس پنجگانه: اطلاعات را از طریق تمام حس‌ها مانند حس بویایی، لامسه، چشایی، بینایی، شنوایی و… از محیط دریافت می‌کند.
• ذهن ناخودآگاه فردی قادر به انجام سه عملیات تعمیم، تحریف و حذف اطلاعات است.
• ضمیر ناخودآگاه قادر به شناسایی افعال مخصوصا افعال منفی نیست. چون این ضمیر به جای تجزیه و تحلیل، قیاس می‌کند و به همین دلیل، افعال منفی را نمی‌شناسد.
• زبان برنامه‌ریزی ذهن ناخودآگاه، تمثیل، تصویر و احساس است که از طریق یکی از این روش‌ها یا تمامی آن‌ها، می‌تواند به اهداف برنامه‌ریزی شده دست پیدا کند.

تأثیرات ضمیر ناخودآگاه فردی

افکار، اعتقادات و احساسات ذهن ناخودآگاه فردی سبب بروز مشکلاتی مانند عصبانیت، رفتار‌های وسواسی، تبعیض، ارتباطات دشوار اجتماعی، ناراحتی، مشکلات در رابطه و… می‌شود. به عقیده فروید، بسیاری از احساسات و هیجانات خارح از ذهن خودآگاه به دلیل ترسناک بودنشان، گرفته شده یا سرکوب می‌شود. باور فروید اینگونه بود که این آرزو‌ها و امیال مخفی، خودشان را در ضمیر ناخودآگاه و بطور تلویحی نشان می‌دهند.

همچنین براساس نظریه فروید، در این ضمیر غریزه و امیال اساسی مانند غریزه مرگ و زندگی قرار دارد. در برخی موارد، غریزه زنده ماندن شامل غریزه جنسی نیز می‌شود که با بقا ارتباط پیدا می‌کند و یا غریزه مرگ که شامل پرخاشگری، شوک و خطر می‌شود. پیشنهاد فروید برای خارج کردن این امیال از خودآگاه، استفاده افراد از مکانیزم‌های دفاعی متفاوت است.

کاربرد‌های ضمیر ناخودآگاه

• تداعی آزاد: بر اساس عقیده فروید، می‌توان احساسات ذهن ناخوداگاه را با استفاده از تکنیکی به نام تداعی آزاد، وارد ضمیر خودآگاه نمود. او از بیماران خود درخواست می‌کرد که ریلکس نموده و هر چیزی که به ذهنشان خطور می‌کند را بیان کنند.
• تفسیر رویا: مطابق با نظریه فروید، رویا‌ها راهی برای رسیدن به ضمیر ناخودآگاه هستند. بنابراین رویا‌ها فرمی از تحقق آرزو‌ها محسوب می‌شوند. زیرا این خواسته‌های ناآگاهانه در ذهن ناخودآگاه فردی قرار گرفته و نمی‌توان در هنگام بیداری، آن‌ها را بیان کرد.
• سرکوب ناگهانی پیوسته: بر اساس مطالعات روان شناختی مدرن، مشاهداتی که بصورت آگاهانه توجهی به ان‌ها نداریم، تأثیر بسیاری بر رفتار ما دارند. به وسیله تکنیکی به نام سرکوب ناگهانی پیوسته، محققان تصویری را نمایش می‌دهند که افراد به صورت آگاه، توجهی به آن نشان نمی‌دهند.

روش‌هایی برای کنترل ضمیر ناخودآگاه

• تکنیک هیپنوتیزم: این تکنیک، سبب کمک به ضمیر ناخودآگاه برای ارتباط گرفتن با ضمیر خودآگاه می‌شود. هنگام قرار گرفتن در حالت هیپنوتیزم، ضمیر خودآگاهمان مدتی استراحت می‌کند. درنتیجه صدای ناخودآگاه تمامی ذهنمان را پرکرده و پس از خروج از حالت هیپنوتیزم نیز لایه‌های زیرین ضمیر ناخودآگاه، نیروی هدایتی برای خودآگاهمان می‌شود.
• تجسم‌سازی: این یکی از تکنیک‌های رایج بین ورزشکاران و افراد این حیطه است. در تکنیک تجسم‌سازی، فرد خود را در شرایطی که ارزویش را دارد، تجسم می‌کند. به طور مثال، اگر قصد کاهش وزن خود را دارید، خود را در حالتی که تناسب اندارم دارید، تصور کنید.
• مراقبه: با استفاده از تکنیک مراقبه، می‌توانید خودتان را آرام نموده و سبب قوی شدن صدای ناخودآگاهتان شوید. این روش، کمک می‌کند تا افکارتان را مرتب نموده و آرزو‌های واقعی خود را دریابید. هنگامی که با خودتان در صلح باشید، حواستان کمتر به حواشی اطرأفتان پرت می‌شود. پس بهتر می‌توانید به صدای ناخودآگاهتان گوش دهید.
• مثبت حرف زدن: می‌توانید با بیان جملات مثبت، با ذهن ناخوداگاه فردی خود ارتباط برقرار کنید. پس جملاتی مانند من می‌توانم، من اینکار را انجام می‌دهم، به کار برده و از گفتن عباراتی مانند شاید، ممکن است، احتمال دارد و اگر، خودداری کنید.

نتیجه‌گیری

ضمیر ناخودآگاه، بخشی از ذهن ما انسان‌ها است که مدیریت بسیاری از اعمال حیاتی، افکار و احساسات را برعهده دارد. این ضمیر، توقف نکرده و حتی در زمان خواب ما نیز به فعالیت خود ادامه می‌دهد. با استفاده از ذهن ناخوداگاه فردی می‌توان قدرت تجسم، الهامات و شهود، دسترسی پیدا کرد. بنابراین این ضمیر، دربردارنده تمامی تجارب زندگی شما، خاطرات، باور‌ها، مهارت‌ها و تمامی چیز‌هایی که دیده یا شنیده‌اید، است. علاوه بر این، کنترل اغلب عملکرد‌های ناخوداگاه بدن شما مانند تنفس، هضم، ضربان قلب، کنترل دما و… که خارج از آگاهی شماست، شامل می‌شود. در این مقاله سعی نمودیم شما همراهان گرامی را با ذهن ناخوداگاه فردی آشنا نموده و مطالبی در خصوص نحوه کار کردن این ضمیر و چگونگی ارتباط با آن ارائه دهیم.

سوالات متداول

ناخودآگاه فردی چیست؟

فروید بر این باور بود که ذهن ناخودآگاه فردی بر روی رفتار افراد تأثیر می‌گذارد، اگرچه وی از این تأثیرات آگاه نباشد. برای تفهیم بیشتر ضمیر ناخودآگاه، یک کوه یخ را در نظر بگیرید. آنچه که در بالای آب قرار دارد، بیانگر ذهن آگاه بوده و هر آنچه که در زیر آب بوده، بیانگر ضمیر ناخودآگاه است.

چند نوع ضمیر ناخودآگاه داریم ؟

ضمیر ناخودآگاه ما به دو دسته ذهن ناخودآگاه فردی و ذهن ناخودآگاه جمعی، تقسیم‌بندی می‌شود.

چه روش‌هایی برای کنترل ضمیر ناخودآگاه وجود دارد ؟

تکنیک هیپنوتیزم ، تجسم‌سازی ، مراقبه ، مثبت حرف زدن